Zobacz też

Na początku tego roku otrzymaliśmy telefon z Zespołu Szkół Ekonomicznych w Gnieźnie. Zwrócono się do nas z tajemniczym znaleziskiem. Podczas prac porządkowych w jednym z nieużywanych pomieszczeń odkryto mapę. Była to spora niespodzianka, bo prawdopodobnie nie była ruszana od kilkudziesięciu lat. Schowano ją między jedną z belek konstrukcyjnych a ścianą. Zatytułowana Deutschland Beziehungen zur Welt, wzbudziła duże zainteresowanie wśród kadry nauczycielskiej. Dyrektor szkoły postanowił ofiarować mapę do naszego muzeum.

Mapa prezentuje kontakty Niemiec ze światem. Datowana jest na 1935-1937 r. Gniezno, podobnie jak inne tereny wcielone do III Rzeszy, zostało poddane intensywnej germanizacji. Kraj Warty, administracyjna jednostka Rzeszy obejmująca część okupowanych ziem polskich, był miejscem, gdzie niemiecka władza próbowała wdrażać swoją ideologię na każdym kroku, w tym także poprzez system edukacji. Niemieckie szkoły ludowe, takie jak Deutsche Volksschule Gnesen , służyły nie tylko do nauczania podstawowych umiejętności, ale również do kształtowania młodych umysłów zgodnie z ideologią nazistowską. Tego typu szkoła mieściła się w budynku obecnego Zespołu Szkół Ekonomicznych w Gnieźnie.

Oprócz standardowych elementów, takich jak zaznaczone granice państw i stolice, zawiera ona również liczne wykresy i dane. Część z nich, jak długość granic państwowych czy liczba budowanych statków, ma charakter uniwersalny. Inne jednak były ściśle powiązane z propagandą. W dolnej części przedstawienia kartograficznego można znaleźć wykresy porównujące wielkość niemieckiej floty handlowej z flotami innych państw, a także informacje o liczbie Niemców zamieszkujących różne kraje. Te dane miały na celu podkreślenie potęgi Niemiec i ich globalnych wpływów i jednocześnie wzbudzić poczucie dumy narodowej w młodych obywatelach Rzeszy. Umieszczono również wizerunki bander i flag  niemieckich linii żeglugowych i lotniczych -miały one symbolizować rozległość niemieckich kontaktów ze światem. Znajdują się tam również symbole związane z Kriegsmarine, czyli niemiecką marynarką wojenną. Jednym z bardziej interesujących elementów mapy są zaznaczone trasy lotów ostatnich niemieckich sterowców pasażerskich „Hindenburg” i „Graf Zeppelin II”, a także rejsów niemieckich krążowników szkoleniowych „Karlsruhe” i „Emden” z lat 1934-1935. Te trasy miały przypominać o technologicznym zaawansowaniu Niemiec oraz ich zdolności do prowadzenia operacji na skalę globalną. Ponadto, na mapie zaznaczono miejsca bitew morskich z I wojny światowej, w których brały udział niemieckie siły zbrojne. Tego rodzaju szczegóły miały na celu wpojenie uczniom poczucia ciągłości i potęgi niemieckiego militarnego dziedzictwa.

Fragment mapy szkolnej świata "Deutschland Beziehungen zur Welt" (Kontakty Niemiec ze światem), fot. Dariusz Pietraszewski, 2024 r., ze zbiorów MPPP.

Po zakończeniu wojny mapa ta przetrwała w Gnieźnie, prawdopodobnie przechowywana w zapomnianym magazynie przez dziesięciolecia. Pomimo upływu lat zachowała się w stosunkowo dobrym stanie. Współcześnie to niezwykle cennym artefaktem muzealnym. Stanowi nie tylko przykład historycznego materiału edukacyjnego, ale także świadectwo metod, jakie stosowano, aby wpływać na młode pokolenia. Jej przekaz jest jasny: Niemcy miały być postrzegane jako globalna potęga, z której dumni mogli być zarówno obywatele, jak i przyszłe pokolenia. Przekazanie takiej mapy do muzeum ma ogromne znaczenie. Pozwala nam nie tylko na lepsze zrozumienie jak działała propaganda w III Rzeszy, ale także na refleksję nad tym, jak ważna jest rola edukacji i przekazywanych wartości. Dzięki temu znalezisku możemy lepiej zrozumieć, jak historia kształtowała się nie tylko na polach bitew, ale także w szkolnych ławkach.

Mapa szkolna świata "Deutschland Beziehungen zur Welt" (Kontakty Niemiec ze światem), fot. Dariusz Pietraszewski, 2024 r., ze zbiorów MPPP.

Nawet najbardziej skromne przedmioty mogą być kluczem do przeszłości. Opowieść o nich warto poznać i zachować dla kolejnych pokoleń. Często zapominamy, że kryje się w nich coś więcej. Są bowiem kawałkami układanki przeszłości, które pomagają nam lepiej zrozumieć nasze korzenie i kształtować przyszłość. W programie „Nie kitraj zabytków” skupiamy się nie tylko na dostarczeniu informacji, ale również na budowaniu zaangażowania społecznego w ochronę zabytków. Nie bądźmy obojętni! Pamiętajmy, że najlepszym miejscem dla zabytków jest muzeum. Więcej o programie TUTAJ.

_______________

Redakcja: Jakub Magrian 

Korekta: Ewelina Siemianowska